Araç ve Taşınmazlarda Haczin Düşmesi Nedir? Hangi Hallerde Haciz Kalkar?
İcra takiplerinde haciz, alacaklının alacağına kavuşabilmesi için borçlunun malvarlığı üzerinde kurulan cebri icra tedbiridir. Ancak haciz, sonsuza kadar sürmez; İcra ve İflas Kanunu’nda (İİK) öngörülen bazı süreler ve şartlar gerçekleşirse haciz kendiliğinden düşer (İİK m.106–110).
Bu husus özellikle:
- Araç haczi,
- Taşınmaz (tapu) haczi,
- Banka hesabı haczi
gibi kayıtlı değerler üzerinde çok önem taşır; çünkü üzerindeki haciz düşmüş bir mal, artık alacaklı bakımından cebri satışa konu edilemeyecektir
İİK m.106 – Satış İsteme Süresine Bağlı Haczin Düşmesi
İİK m.106’ya göre:
Yeni Kanun düzenlemesiyle taşınır ve taşınmaz satışları için 1 yıllık süre öngörüşmüştür. Bu süreler, haciz tarihinden itibaren işlemeye başlar. Satış talebi hiç yapılmazsa veya süresinde yapılmışken geri alınıp süre içinde yenilenmezse İİK m.110 gereği haciz kalkar. Takip bu sürelerde işlemsiz kalırsa dosya işlemden kalkar fakat tapu ve siciller üzerindeki hacizler kendiliğinden ortadan kalkmaz.
İİK m.110 – Haczin Kalkması (Haciz Düşmesi)
İİK m.110 hükmü kısaca şunu düzenler:
“Bir malın satılması kanuni müddet içinde istenmez veya talep geri alınıp da bu müddet içinde yenilenmezse, o mal üzerindeki haciz kalkar.”
Burada kritik olan:
- Satışın kanuni süre içinde istenmemesi,
- Satış talebi yapılmış olsa bile geri alınıp süre içinde yenilenmemesi.
Bu durumda haciz, ayrıca icra müdürlüğü kararı aranmaksızın kendiliğinden “hukuken düşmüş” sayılır. Fiili olarak tapu/kayıt üzerindeki şerhin silinmesi için ise uygulamada icra müdürlüğünden veya gerektiğinde icra hukuk mahkemesinden karar/düzeltme talep edilir.
Haciz Düştüğünde Borç da Biter mi?
Hayır. Haczin düşmesi, borcun sona erdiği anlamına gelmez.
- İİK m.110 kapsamında haciz düşse bile, alacaklı alacağından vazgeçmiş olmaz; yalnızca o mal üzerindeki haciz hüküm ve sonuçlarını yitirir. Fakat özellikle senet alacağı gibi zamanaşımı süresi kısa olan alacaklarda zamanaşımı kesileceği için icra takibin işlemsiz bırakılmaması önemlidir.
- Alacaklı, isterse yeniden haciz isteyebilir, fakat daha önceki hacizden kaynaklanan öncelik/eşitlik ilişkileri ortadan kalkar.
Bu nedenle özellikle süreleri kaçıran alacaklılar bakımından haczin düşmesi ciddi hak kayıplarına yol açabilir.
Kimler Haczin Düşmesini İleri Sürebilir? (Borçlu ve Üçüncü Kişi)
Uygulamada, haczin süresinde satış istenmediği için düşmüş olmasına rağmen kayıtlarda haciz gözükmeye devam edebilir. Bu durumda:
- Borçlu,
- Hacizli malı sonradan satın alan üçüncü kişi,
- Bazı hallerde alacaklı dahi
Süreler geçtikten sonra haczin kaldırılması gerekir. İcra müdürlüğü talebi reddederse, İcra Hukuk Mahkemesi’ne şikâyet yolu ile başvurulabilir. Bu tür şikâyetler, icra işleminin hukuka aykırılığına dayandığı için genellikle 7 günlük süreye bağlı değerlendirilse de; “başlangıçtan itibaren hükümsüz bir haczin düzeltilmesi” niteliğindeki bazı başvurular için içtihatlarda süre yönünden daha esnek yaklaşımlar da görülmektedir.
Araç Haczi ve Banka Hesabı Haczi Açısından Haciz Düşmesi
Araç Haczi
Araç üzerine konulan hacizlerde de taşınır mal rejimi uygulanır:
- Haciz tarihinden itibaren 1 yıl çinde satış talep edilmezse, araç üzerindeki haciz düşmüş kabul edilir.
Banka Hesabı Haczi
Banka hesabı üzerindeki haciz, Yargıtay ve doktrinde “taşınır haczi” gibi değerlendirilir. Bazı kararlar:
- Bankadan paranın dosyaya celbinin istenmesini satış talebi benzeri görebiliyor; yine de uygulamada ihtilaflar mevcut
Burada pratiğe dönük önemli nokta:
Banka hesabı haczinin 106–110 kapsamında düşüp düşmediğinin tespiti için dosyanın ayrıntılı incelenmesi ve Yargıtay içtihatlarının birlikte değerlendirilmesi gerekir.
Taşınmaz (Tapu) Haczi ve Haczin Düşmesi
Taşınmazlar bakımından:
- Haciz tarihinden itibaren 1 yıl içinde satış istenmezse haciz düşer (İİK m.106, 110). Fakat alacaklı haciz talebini yenileyerek bu süreyi en son tarihten itibaren işlemesini sağlayabilir
- Satış talebi yapılmış ama gerekli masraflar yatırılmamışsa, bu talebin geçerliliği ve haczi ayakta tutup tutmadığı Yargıtay kararlarına göre değerlendirilir; sırf dosyada bir talep cümlesi bulunması her zaman yeterli sayılmayabilir.
Tapu kayıtlarında hâlen “haciz şerhi” görünüyorsa; ancak dosya incelemesinde süreler dolmuşsa:
- Taşınmaz maliki veya taşınmazı sonradan satın alan kişi, icra dosyasına başvurup 106–110’a göre haczin kaldırılmasını talep edebilir,
- Gerekirse İcra Hukuk Mahkemesi’ne şikayet yoluna gidilir.
Haciz Düşmesi İçin Profesyonel Avukat Desteği Neden Gerekli?
“Haciz düştü mü, düşmedi mi?” sorusu, çoğu zaman dosya kronolojisinin, satış taleplerinin, masraf yatırımlarının, tebligatların tek tek incelenmesini gerektirir.
- Yanlış süre hesabı,
- Eksik dilekçe,
- Yanlış merciye başvuru
ciddi hak kayıplarına yol açabilir.
İcra hukuku alanında çalışan bir avukat, haciz düşmesi, haczin kaldırılması, icra müdürü işlemlerine şikâyet ve ilgili Yargıtay içtihatlarının dosyanıza uygulanması konusunda profesyonel destek sağlar.
